POWSTANIE WARSZAWSKIE
Powstanie Warszawskie,
najważniejsze dla I Rejonu wydarzenie czasu okupacji,
zostało wykonane przez pułk "Marianowo-Brzozów" zgodnie
z rozkazem operacyjnym dla Okręgu Warszawskiego z dn. 26
lipca 1944 r. Głównym zadaniem było zamknięcie linii
kolejowej i dróg dojazdowych do Warszawy; opanowanie
ognisk walki Jabłonna, Legionowo i Zegrze; izolowanie
Beniaminowa, opanowanie przepraw na rzekach (ZH 7 s. 55,
ZH 2/3 s. 11).
Oddziały liniowe "Obroży", Rejon I -
stan na 31.07.1944 r.
I R E J O N - Legionowo - kryptonim
"Brzozów"
komendant mjr/ppłk sł. st. Roman Kłoczkowski "Grosz"
BATALION I- por. rez. Bolesław Szymkiewicz
"Znicz"
kompania 1- st. sierż. sł. st. Ludwik
Majchrzak "Komar"
pluton 700 - kpr. pchor. Jerzy Winczakiewicz
"Andrzej"
pluton 701 - sierż. sł. st. Józef Malicki
pluton 702 - sierż. sł. st. Stanisław Kukulak "Mors"
pluton 703 -
sierż. Stefan Napiętek "Obuch"
kompania 2- ppor. rez. Zenon Janikowski
"Ryś"
pluton 704 - kpr. pchor. Tadeusz
Gołębiewski "Sosna"
pluton 705 - kpr. pchor. Ludwik Szmidt "Rabczyk"
pluton 706
- ppor. Jan Kalisiak "Mister"
kompania 3- ppor. rez. Stefan Krasiński
"Kacper"
pluton 707 - ppor. Antoni
Patrzykąt "Prus"
pluton 708 - ppor. Zygmunt Dąbrowski "Błyskawica"
pluton 709
- st. bosm. Aleksander Gierymski "Fala"
kompania 4- ppor. rez. Teofil
Kowalewski "Zygmunt"
pluton 710 - sierż. sł. st. Antoni Dyczewski "Michał"
pluton
711 - ppor. rez. Waldemar Wyszkowski "Korwin",
"Bem"
pluton 712 - sierż. Edward Janik
"Wędka"
BATALION II- por. sł. st. Dymitr Ślizień
"Dębien" ("Silwa")
kompania5 - por. Jan Sawicki
"Józef"
pluton 713 - ppor. rez. Tadeusz
Szprynger "Nurt"
pluton 714 - ppor. NN
"Rola"
pluton 715 - plut. pchor. Tadeusz
Pastwa "Adolf
kompania 6- ppor. rez. sap. Jan
Raczkowski "Motor"
pluton 716 - kpr. pchor. Marian Rogoziński "Dąbala"
pluton
717 - st. sierż. sł. st. Aleksander Lasecki
"Kostek"
pluton 718 - st. sierż. Józef
Pentek "Piorun"
kompania 7- por. rez. kaw. Jan
Janota-Brzozowski "Jota"
pluton 719 - st. wachm. sł. st. Wacław Czyżewski "K
7"
pluton 720 - sierż. NN
"Zagłoba"
pluton 721 - wachm. sł. st. Tomasz Kraszewski "Kruk"
BATALION III- por. rez. Bronisław Tokaj
"Bogdan"
kompania 8- ppor. rez. Władysław
Danielewicz "Oko"
pluton 722 - kpr. pchor. rez. Stanisław Piotrowski
"Mars"
pluton 723 - por. Stefan Regulski
"Niedźwiedź"
pluton 724 - ppor. rez. Jan
Głuszcz "Dąb"
pluton 725 - ppor. NN
"Prymus"
kompania 9- ppor. rez. Eugeniusz
Służewski "War"
pluton 726 - ppor. rez.
NN "Likurg"
pluton 727 - sierż. Antoni
Szyperek "Żubr"
pluton 728 - sierż. rez.
Stanisław Zając "Czarny"
pluton 729 -
sierż. pchor. NN "Burza"
kompania 10- ppor. Stanisław Krupiński
"Dabóg"
pluton 730 - plut. pchor. Stefan
Stefańczyk "Czajka"
pluton 731 - ppor. Bolesław Baczewski "Bolesław"
pluton 732
- ppor. Stanisław Janicki "Rafał"
pluton
733 - kpr. pchor. M. Łabcnda
"Sęp"
plutony bezpośrednio podległe
komendantowi I Rejonu:
pluton saperów
734 - chór. sł. st. sap. Kościelak
"Zagłoba"
pluton łączności 735 - st. sierż. Stanisław Szpunar "Robak"
We wtorek 1 VIII 1944 o godz. 16:00 dowódca I Rejonu ppłk. R. Kłoczkowski
"Grosz" otrzymał z dowództwa Obwodu rozkaz o wyznaczenie
godziny wybuchu powstania na godz. 17:00. Ponieważ
oddziały I Rejonu od dn. 28 VIII 1944 r. były w stanie
pogotowia większość oddziałów udało się
zmobilizować.
Jednakże sytuacja
strategiczna na obszarze I Rejonu w tym czasie była
całkowicie odmienna, od zakładanej w planach
operacyjnych
28 VII 1944 Niemcy
opuścili koszary w Legionowie, podpalili magazyny
żywności.
31 VII 1944 o godz.
14:00 w Jabłonnie skoncentrowane zostały oddziały
dywizji pancernej SS "Wiking" i dywizji
pancerno-desantowej "H. Goering".
1 sierpnia między godz.
10-11 kolumna ok. 400 wozów pancernych, czołgów i wozów
amunicyjnych odjechała z Jabłonny szosą strużańską.
Około 15:00 słychać
było walki artyleryjskie od strony Rembertowa.
Niedługo potem odbyła
się mobilizacja pułku. Wieczorem i w nocy Legionowo było
w naszych rękach. Każda kompania i pluton miały
konkretnie wyznaczone zadania (ZH 7 s. 51-59; ZH 8 s.
4-7; ZH 10 s. 3-6).
W dn. 1 VIII o godz.
16:45 dowództwo pułku postanowiło, że jego kwatera
będzie zlokalizowana w lokalu Spółdzielni przy rynku. W trakcie jego obsadzania doszło do starcia z patrolem
nieprzyjaciela wspartym przez 3 samochody pancerne.
Poległo 2 żołnierzy niemieckich (ZH 7 s. 55-56).
O godz. 18:00 w Chotomowie został wykolejony jadący od Modlina pociąg
wojskowy: techniczno-sanitarny. Pluton 708 zaatakował
załogę niemieckiego pociągu zadając nieprzyjacielowi
straty w poległych i rannych (ZH 7 s. 57-58).
 rys. Antoni Polikarp Ziemak
Wieczorem 1 VIII pluton
709 (3 kompanii) obsadził 6 dołów przeciwczołgowych przy
szosie Jabłonna- Zegrze na wysokości Bukowca. Nad ranem
udało się zaatakować kolumnę czołgów i zniszczyć 3
jednostki (ZH 7 s. 57; ZH 2/3 s. 88-89).
Kompania 9 (III
Batalionu) opanowała koszary w Beniaminowie i obóz
jeńców radzieckich (ZH 2/3 s. 67-70).
Kompania 10 zdołała
zniszczyć część zbiorników benzyny w Zegrzu ponosząc
znaczne straty (ZH 7 s. 59).
Kompanii 7 (II
Batalionu) udało się zmobilizować w 80 %, bez
dostęou do magazynu, który broni znajdował się
na terenie maj. Jabłonna, zajętym przez dywizję
pancerno-desantową "H. Goering" ściągniętą w ostatniej
chwili z Włoch.
Z kompanii 6 udało się
skoncentrować 60 żołnierzy wokół ODB "Soplicy" (ZH 7 s.
59).
W dniu 2 sierpnia
zgrupowanie nieprzyjaciela dysponujące potężną siłą
oddziałów pancernych napierało na lasy nieporęckie,
gdzie znajdowało się 150 żołnierzy z 8 i 9 kompanii (ZH
8 s. 5).
Pod naporem
nieprzyjaciela oddziały I i II Batalionu tymczasowo
wycofały się do lasu na Bukowcu. Wieczorem oddziały te
wychodziły z lasu i ponownie opanowywały szosę, nękając
przejeżdżające nią pojazdy bojowe.
3 sierpnia
nieprzyjaciel postanowił przywrócić ruch kolejowy w Chotomowie, przerwany w godzinie W. Skierowany
został pociąg pancerny i pociąg techniczny. Pod osłonę
dwóch kompanii podjęto naprawy torów. Plutony 708 i 709
(3 kompanii) podjęły walkę z osłoną. Dowództwo Batalionu
skierowało od strony Legionowo-Przystanku wsparcie
plutonem 705 (z 2 kompanii). Po południu nieprzyjaciel
wycofał się. O godz. 18 pociąg pancerny powrócił na
miejsce walki, żeby zabrać swych poległych i rannych. Z naszej strony ciężką stratą była śmierć dowódcy 3
kompanii por. Stefana Krasińskiego "Kacpra" (ZH 8 s.
6-7; ZH 2/3 s. 63-67).
W dn. 4 VIII zapadła
decyzja o przeorganizowaniu oddziałów - zwolniono
żołnierzy nieuzbrojonych. Ppłk. R. Kłoczkowski "Grosz"
podjął decyzję o demobilizacji, w wyniku której powstał
300-osobowy batalion pod dowództwem por. B. Szymkiewicza
"Znicza". Dowódcami trzech 100-osobowych kompanii
zostali: por. J. Raczkowski "Motor", por. T. Kowalewski
"Zygmunt" i ppor. Z. Janikowski "Rys". Oddział ten 5
VIII rozlokował się w Grabinie. Ponieważ do Grabiny
zaczął zbliżać się front niemiecko-sowiecki dowództwo w dn. 10-12 VIII postanowiło stopniowo demobilizować
kolejne odziały (ZH 10 s. 3-4).
Po wezwaniu gen. T.
Komorowskiego "Bora" o skierowanie pomocy dla walczącej
Warszawy dowództwo I Rejonu przeprowadziło zwiad na
terenach Pragi Północnej. Na Pradze walk powstańczych
nie było, ale były ważne elementy zaplecza frontu i niemieckich oddziałów walczących w Warszawie. W dn. 22
sierpnia 1944 r. trzy odziały dowodzone przez por. J.
Raczkowskiego "Motora", ppor. T. Kowalewskiego
"Zygmunta" i ppor. S. Ziembińskiego "Soplicy"
zaatakowały stanowiska nieprzyjaciela na Pradze (ZH 10
s. 5-6; ZH 2/3 s. 93).
W dn. 6 września
zmobilizowano żołnierzy I i II batalionu i utworzono 220-osobowy oddział pomocy dla Warszawy -
batalion "Znicza".
Planowano przeprawę
przez Wisłę do Puszczy Kampinoskiej. Przeprawę
organizował dowódca ODB ppor. "Soplica". Mimo poważnych
trudności (nocowanie na kępie wiślanej) oddział bez
strat dotarł do puszczy. Oddział jako III batalion
"Znicza" został włączony do struktur Grupy Kampinos i zajął pozycje we wsi Brzozówka luzując oddział
"Jerzyków" (ZH 2/3 s. 46-50).
W czasie pobytu w puszczy batalion "Znicza" uczestniczył w dwóch
operacjach na Piaski (zniszczenie ważnego strategicznie
tartaku) i na Leoncin (przerwanie łączności na trasie
Berlin-Kętrzyn-Front). W drugiej akcji oddział poniósł
straty (ZH 11 s. 54-58.
26 września 1944
nieprzyjaciel podjął dużymi siłami, ok. 6000 żołnierzy
oraz broń pancerna i lotnictwo akcję zniszczenia
zgrupowania partyzanckiego w Puszczy Kampinoskiej. Po
zmasowanych nalotach dowództwo "Grupy Kampinos" podjęło
decyzję o przemarszu do Gór Świętokrzyskich (ZH 4 s.
36-44; ZH 8 s. 27-29).
W dn. 29 września
oddziały partyzanckie stoczyły wielogodzinną bitwę z wszystkimi rodzajami broni armii niemieckiej pod
Jaktorowem. Z oblężenia wydostało się ponad 200
żołnierzy i przedarło się w Lasy Kieleckie, gdzie
dołączyło do 25 pułku piechoty. Od listopada do
stycznia 1945 r. zgrupowanie to walczyło samodzielnie
pod dowództwem por. A. Pilcha "Doliny" (ZH 4 s. 39-44;
ZH 8 s. 28-29).
Straty własne "Grupy
Kampinos" pod Jaktorowem wyniosły 150 zabitych i 30
rannych. Straty nieprzyjaciela 50 zabitych, 60 rannych
oraz 1 zestrzelony samolot i zniszczone kilkanaście
czołgów i samochodów pancernych.
W I Rejonie w czasie
działań dywersyjnych poległo 9 żołnierzy, a na skutek
terroru okupanta 20. Po powstaniu liczba poległych
zwiększyła się o 60 żołnierzy: w Warszawie - 8, w Kampinosie - 29, a w oddziałach powstańczych w I Rejonie
- 22.
W wyniku represji władz
sowieckich 48 żołnierzy i mieszkańców rejonu zostało
zesłanych do
"łagrów".
|