POWSTANIE WARSZAWSKIE

     Powstanie Warszawskie, najważniejsze dla I Rejonu wydarzenie czasu okupacji, zostało wykonane przez pułk "Marianowo-Brzozów" zgodnie z rozkazem operacyjnym dla Okręgu Warszawskiego z dn. 26 lipca 1944 r. Głównym zadaniem było zamknięcie linii kolejowej i dróg dojazdowych do Warszawy; opanowanie ognisk walki Jabłonna, Legionowo i Zegrze; izolowanie Beniaminowa, opanowanie przepraw na rzekach (ZH 7 s. 55, ZH 2/3 s. 11).

Oddziały liniowe "Obroży", Rejon I - stan na 31.07.1944 r.

I R E J O N - Legionowo - kryptonim "Brzozów"
  komendant mjr/ppłk sł. st.  Roman Kłoczkowski "Grosz"

BATALION I- por. rez. Bolesław Szymkiewicz "Znicz"

 kompania 1- st. sierż. sł. st. Ludwik Majchrzak "Komar"
  pluton 700 - kpr.  pchor. Jerzy Winczakiewicz "Andrzej"
  pluton 701 - sierż. sł. st.  Józef Malicki
  pluton 702 - sierż. sł. st.  Stanisław Kukulak "Mors"
  pluton 703 - sierż. Stefan Napiętek "Obuch"

 kompania 2- ppor. rez. Zenon Janikowski "Ryś"
  pluton 704 - kpr. pchor. Tadeusz Gołębiewski "Sosna"
  pluton 705 - kpr.  pchor. Ludwik Szmidt "Rabczyk"
  pluton 706 - ppor. Jan Kalisiak "Mister"

 kompania 3- ppor. rez. Stefan Krasiński "Kacper"
  pluton 707 - ppor. Antoni Patrzykąt "Prus"
  pluton 708 - ppor.  Zygmunt Dąbrowski "Błyskawica"
  pluton 709 - st. bosm. Aleksander Gierymski "Fala"

 kompania 4- ppor. rez. Teofil Kowalewski "Zygmunt"
  pluton 710 - sierż.  sł. st. Antoni Dyczewski "Michał"
  pluton 711 - ppor. rez. Waldemar Wyszkowski "Korwin", "Bem"
  pluton 712 - sierż. Edward Janik "Wędka"

BATALION II- por. sł. st. Dymitr Ślizień "Dębien" ("Silwa")

 kompania5 - por. Jan Sawicki "Józef"
  pluton 713 - ppor. rez. Tadeusz Szprynger "Nurt"
  pluton 714 - ppor. NN "Rola"
  pluton 715 - plut. pchor. Tadeusz Pastwa "Adolf

 kompania 6- ppor. rez. sap. Jan Raczkowski "Motor"
  pluton 716 - kpr.  pchor. Marian Rogoziński "Dąbala"
  pluton 717 - st. sierż. sł. st. Aleksander Lasecki "Kostek"
  pluton 718 - st. sierż. Józef Pentek "Piorun"

 kompania 7- por. rez. kaw. Jan Janota-Brzozowski "Jota"
  pluton 719 - st.  wachm. sł. st. Wacław Czyżewski "K 7"
  pluton 720 - sierż. NN "Zagłoba"
  pluton 721 - wachm. sł. st.  Tomasz Kraszewski "Kruk"

BATALION III- por. rez. Bronisław Tokaj "Bogdan"

 kompania 8- ppor. rez. Władysław Danielewicz "Oko"
  pluton 722 - kpr.  pchor. rez. Stanisław Piotrowski "Mars"
  pluton 723 - por. Stefan Regulski "Niedźwiedź"
  pluton 724 - ppor. rez. Jan Głuszcz "Dąb"
  pluton 725 - ppor. NN "Prymus"

 kompania 9- ppor. rez. Eugeniusz Służewski "War"
  pluton 726 - ppor. rez. NN "Likurg"
  pluton 727 - sierż. Antoni Szyperek "Żubr"
  pluton 728 - sierż. rez. Stanisław Zając "Czarny"
  pluton 729 - sierż. pchor. NN "Burza"

 kompania 10- ppor. Stanisław Krupiński "Dabóg"
  pluton 730 - plut. pchor. Stefan Stefańczyk "Czajka"
  pluton 731 - ppor.  Bolesław Baczewski "Bolesław"
  pluton 732 - ppor. Stanisław Janicki "Rafał"
  pluton 733 - kpr. pchor. M. Łabcnda "Sęp"
  plutony bezpośrednio podległe komendantowi I Rejonu:
  pluton saperów 734 - chór. sł. st. sap. Kościelak "Zagłoba"
  pluton łączności 735 - st.  sierż. Stanisław Szpunar "Robak"

     We wtorek 1 VIII 1944 o  godz. 16:00 dowódca I Rejonu ppłk. R. Kłoczkowski "Grosz" otrzymał z dowództwa Obwodu rozkaz o wyznaczenie godziny wybuchu powstania na godz. 17:00. Ponieważ oddziały I Rejonu od dn. 28 VIII 1944 r. były w stanie pogotowia większość oddziałów udało się zmobilizować.

     Jednakże sytuacja strategiczna na obszarze I Rejonu w tym czasie była całkowicie odmienna, od zakładanej w planach operacyjnych

     28 VII 1944 Niemcy opuścili koszary w Legionowie, podpalili magazyny żywności.

     31 VII 1944 o godz. 14:00 w Jabłonnie skoncentrowane zostały oddziały dywizji pancernej SS "Wiking" i dywizji pancerno-desantowej "H. Goering".

     1 sierpnia między godz. 10-11 kolumna ok. 400 wozów pancernych, czołgów i wozów amunicyjnych odjechała z Jabłonny szosą strużańską.

     Około 15:00 słychać było walki artyleryjskie od strony Rembertowa.

     Niedługo potem odbyła się mobilizacja pułku. Wieczorem i w nocy Legionowo było w naszych rękach. Każda kompania i pluton miały konkretnie wyznaczone zadania (ZH 7 s. 51-59; ZH 8 s. 4-7; ZH 10 s. 3-6).

     W dn. 1 VIII o godz. 16:45 dowództwo pułku postanowiło, że jego kwatera będzie zlokalizowana w lokalu Spółdzielni przy rynku. W  trakcie jego obsadzania doszło do starcia z patrolem nieprzyjaciela wspartym przez 3 samochody pancerne. Poległo 2 żołnierzy niemieckich (ZH 7 s. 55-56).

     O godz. 18:00 w  Chotomowie został wykolejony jadący od Modlina pociąg wojskowy: techniczno-sanitarny. Pluton 708 zaatakował załogę niemieckiego pociągu zadając nieprzyjacielowi straty w poległych i rannych (ZH 7 s. 57-58).

rys. Antoni Polikarp Ziemak

     Wieczorem 1 VIII pluton 709 (3 kompanii) obsadził 6 dołów przeciwczołgowych przy szosie Jabłonna- Zegrze na wysokości Bukowca. Nad ranem udało się zaatakować kolumnę czołgów i zniszczyć 3 jednostki (ZH 7 s. 57; ZH 2/3 s. 88-89).

     Kompania 9 (III Batalionu) opanowała koszary w Beniaminowie i obóz jeńców radzieckich (ZH 2/3 s. 67-70).

     Kompania 10 zdołała zniszczyć część zbiorników benzyny w Zegrzu ponosząc znaczne straty (ZH 7 s. 59).

     Kompanii 7 (II Batalionu) udało się zmobilizować w 80 %, bez dostęou do magazynu, który broni znajdował się na terenie maj. Jabłonna, zajętym przez dywizję pancerno-desantową "H. Goering" ściągniętą w ostatniej chwili z Włoch.

     Z kompanii 6 udało się skoncentrować 60 żołnierzy wokół ODB "Soplicy" (ZH 7 s. 59).

     W dniu 2 sierpnia zgrupowanie nieprzyjaciela dysponujące potężną siłą oddziałów pancernych napierało na lasy nieporęckie, gdzie znajdowało się 150 żołnierzy z 8 i 9 kompanii (ZH 8 s. 5).

     Pod naporem nieprzyjaciela oddziały I i II Batalionu tymczasowo wycofały się do lasu na Bukowcu. Wieczorem oddziały te wychodziły z lasu i ponownie opanowywały szosę, nękając przejeżdżające nią pojazdy bojowe.

     3 sierpnia nieprzyjaciel postanowił przywrócić ruch kolejowy w  Chotomowie, przerwany w godzinie W. Skierowany został pociąg pancerny i pociąg techniczny. Pod osłonę dwóch kompanii podjęto naprawy torów. Plutony 708 i 709 (3 kompanii) podjęły walkę z osłoną. Dowództwo Batalionu skierowało od strony Legionowo-Przystanku wsparcie plutonem 705 (z 2 kompanii). Po południu nieprzyjaciel wycofał się. O godz. 18 pociąg pancerny powrócił na miejsce walki, żeby zabrać swych poległych i rannych. Z  naszej strony ciężką stratą była śmierć dowódcy 3 kompanii por. Stefana Krasińskiego "Kacpra" (ZH 8 s. 6-7; ZH 2/3 s. 63-67).

     W dn. 4 VIII zapadła decyzja o przeorganizowaniu oddziałów - zwolniono żołnierzy nieuzbrojonych. Ppłk. R. Kłoczkowski "Grosz" podjął decyzję o demobilizacji, w wyniku której powstał 300-osobowy batalion pod dowództwem por. B. Szymkiewicza "Znicza". Dowódcami trzech 100-osobowych kompanii zostali: por. J. Raczkowski "Motor", por. T. Kowalewski "Zygmunt" i ppor. Z. Janikowski "Rys". Oddział ten 5 VIII rozlokował się w Grabinie. Ponieważ do Grabiny zaczął zbliżać się front niemiecko-sowiecki dowództwo w  dn. 10-12 VIII postanowiło stopniowo demobilizować kolejne odziały (ZH 10 s. 3-4).

     Po wezwaniu gen. T. Komorowskiego "Bora" o skierowanie pomocy dla walczącej Warszawy dowództwo I Rejonu przeprowadziło zwiad na terenach Pragi Północnej. Na Pradze walk powstańczych nie było, ale były ważne elementy zaplecza frontu i  niemieckich oddziałów walczących w Warszawie. W dn. 22 sierpnia 1944 r. trzy odziały dowodzone przez por. J. Raczkowskiego "Motora", ppor. T. Kowalewskiego "Zygmunta" i ppor. S. Ziembińskiego "Soplicy" zaatakowały stanowiska nieprzyjaciela na Pradze (ZH 10 s. 5-6; ZH 2/3 s. 93).

     W dn. 6 września zmobilizowano żołnierzy I i II batalionu i  utworzono 220-osobowy oddział pomocy dla Warszawy - batalion "Znicza".

     Planowano przeprawę przez Wisłę do Puszczy Kampinoskiej. Przeprawę organizował dowódca ODB ppor. "Soplica". Mimo poważnych trudności (nocowanie na kępie wiślanej) oddział bez strat dotarł do puszczy. Oddział jako III batalion "Znicza" został włączony do struktur Grupy Kampinos i  zajął pozycje we wsi Brzozówka luzując oddział "Jerzyków" (ZH 2/3 s. 46-50).

     W czasie pobytu w  puszczy batalion "Znicza" uczestniczył w dwóch operacjach na Piaski (zniszczenie ważnego strategicznie tartaku) i na Leoncin (przerwanie łączności na trasie Berlin-Kętrzyn-Front). W drugiej akcji oddział poniósł straty (ZH 11 s. 54-58.

     26 września 1944 nieprzyjaciel podjął dużymi siłami, ok. 6000 żołnierzy oraz broń pancerna i lotnictwo akcję zniszczenia zgrupowania partyzanckiego w Puszczy Kampinoskiej. Po zmasowanych nalotach dowództwo "Grupy Kampinos" podjęło decyzję o przemarszu do Gór Świętokrzyskich (ZH 4 s. 36-44; ZH 8 s. 27-29).

     W dn. 29 września oddziały partyzanckie stoczyły wielogodzinną bitwę z  wszystkimi rodzajami broni armii niemieckiej pod Jaktorowem. Z oblężenia wydostało się ponad 200 żołnierzy i przedarło się w Lasy Kieleckie, gdzie dołączyło do 25 pułku piechoty. Od listopada do stycznia 1945 r. zgrupowanie to walczyło samodzielnie pod dowództwem por. A. Pilcha "Doliny" (ZH 4 s. 39-44; ZH 8 s. 28-29).

     Straty własne "Grupy Kampinos" pod Jaktorowem wyniosły 150 zabitych i 30 rannych. Straty nieprzyjaciela 50 zabitych, 60 rannych oraz 1 zestrzelony samolot i zniszczone kilkanaście czołgów i samochodów pancernych.

     W I Rejonie w czasie działań dywersyjnych poległo 9 żołnierzy, a na skutek terroru okupanta 20. Po powstaniu liczba poległych zwiększyła się o 60 żołnierzy: w Warszawie - 8, w  Kampinosie - 29, a w oddziałach powstańczych w I Rejonie - 22.

     W wyniku represji władz sowieckich 48 żołnierzy i mieszkańców rejonu zostało zesłanych do "łagrów".